امویان و شکل‌گیری قضاوت اسلامی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دانش پژوه سطح 3 تاریخ اسلام موسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا علیه السلام

10.22081/iqiri.2024.70424.1175

چکیده

این مقاله ضمن تلاش برای کنار زدن فیلتر تاریخ‌نگاری تحمیل‌شده توسّط الگوهای عبّاسی، با اشاره به اجزاء سیستم قضائی اسلامی و رابطۀ آن با حکومت اموی، به بررسی نقش و تحول نهاد قضاوت در قرون اولیۀ اسلامی می‌پردازد. روند دادرسی که در ابتدا تحت تأثیر ساختارهای بیزانسی و ساسانی بود به تدریج تغییر یافت. برخلاف تصوّر رایج، مساجد در ابتدا یک فضای قضایی محسوب نمی‌شدند و جلسات دادرسی ابتدا در مکان‌های باز و خارج از مساجد برگزار می‌شد، اما به مرور زمان مساجد به‌عنوان مکان‌های اصلی دادرسی قاضیان پذیرفته شدند. والیان در اوایل عصر اموی به‌عنوان قاضیان اصلی استان‌ها عمل می‌کردند و خلفا بالاتر از هر قدرتی در شکل‌دهی به آیین دادرسی و ارسال دستورالعمل‌های قضایی موثر بودند. روند دادرسی شامل توسعۀ شیوه‌های مختلف اثبات ادعا مانند بینه و سوگند بود که به مرور منطقی‌تر و نظام‌مند شد. تعاملات گفتمانی بین علما و قاضیان در این توسعه بسیار اثرگذار بودند که نشان دهندۀ اهمیت نقش قضات و تعاملات مذکور در شکل‌گیری و توسعۀ نظام قضایی اسلامی است.
این مقاله ضمن تلاش برای کنار زدن فیلتر تاریخ‌نگاری تحمیل‌شده توسّط الگوهای عبّاسی، با اشاره به اجزاء سیستم قضائی اسلامی و رابطۀ آن با حکومت اموی، به بررسی نقش و تحول نهاد قضاوت در قرون اولیۀ اسلامی می‌پردازد. روند دادرسی که در ابتدا تحت تأثیر ساختارهای بیزانسی و ساسانی بود به تدریج تغییر یافت. برخلاف تصوّر رایج، مساجد در ابتدا یک فضای قضایی محسوب نمی‌شدند و جلسات دادرسی ابتدا در مکان‌های باز و خارج از مساجد برگزار می‌شد، اما به مرور زمان مساجد به‌عنوان مکان‌های اصلی دادرسی قاضیان پذیرفته شدند. والیان در اوایل عصر اموی به‌عنوان قاضیان اصلی استان‌ها عمل می‌کردند و خلفا بالاتر از هر قدرتی در شکل‌دهی به آیین دادرسی و ارسال دستورالعمل‌های قضایی موثر بودند. روند دادرسی شامل توسعۀ شیوه‌های مختلف اثبات ادعا مانند بینه و سوگند بود که به مرور منطقی‌تر و نظام‌مند شد. تعاملات گفتمانی بین علما و قاضیان در این توسعه بسیار اثرگذار بودند که نشان دهندۀ اهمیت نقش قضات و تعاملات مذکور در شکل‌گیری و توسعۀ نظام قضایی اسلامی است.

کلیدواژه‌ها

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار